بررسی و نقد جریان قرآن بسندگی در تفسیر

بسیاری از مفسران با توجه به اینکه سنت پیامبر و روایات معصومین (ع)، پس از قرآن کریم دومین مرجع مهم و معتبر در شناخت آموزه های دینی است, در تفسیر، از قرآن و سنت بهره می جویند. اما جریانی در صدد است که ملاک و محور تفسیر را، خود بیانات قرآن قرار دهد. آنان بر این باورند قرآنی که نور، روشن و روشنگر همه چیز است به غیر خود نیازمند نیست حتی اگر آن غیر سنت باشد. آنان نقش سنت را به بیان احکام و جزئیات قصص قرآن فرو می کاهند. از این جریان با عنوان «جریان قرآن بسندگی در تفسیر» یاد می کنیم. در حاشیه جریان پیش گفته, با جریان دیگری روبرو هستیم که نه تنها در در تفسیر بلکه در دریافت آموزه های دینی، تنها بر قرآن تکیه دارد و نقش سایر منابع دینی به ویژه «سنت» را نادیده می انگارد, در این رساله، از این رویکرد افراطی به نام «جریان قرآن بسندگی در دین» یا «قرآنیون» یاد خواهیم کرد. در این رساله بر آنیم ضمن بررسی پیشینه قرآن بسندگی، مهمترین مبانی و دلائل باورمندان به قرآن بسندگی در تفسیر را مورد بررسی و نقد قرار دهیم. در فصل اول پس از بیان مسئله، سوالات، پیشینه و منابع این پژوهش، به تعریف برخی واژه های پر بسامد رساله همچون تفسیر و سنت پرداخته شده است. در فصل دوم رساله، سر چشمه و پیشینه جریان افراطی قرآن بسندگی را مورد بررسی قرار داده و بر این باور پای فشرده ایم که پیشینه این جریان را باید در گفته «حسبنا کتاب الله» دید که از آغازین روزهای نزول وحی گاه به طور صریح و زمانی با اشاره و کنایه مطرح شده است. در روزگاران پس از آن تا قرن سوم، نشانه هائی از آن را می توان یافت. این دیدگاه که برای دوران های پیاپی در کمون به سر می برد در دو قرن اخیر با تاثیر پذیری از جریان خاور شناسان, ابتدا در مصر و شبه قاره هند و سپس در میان سایر مسلمانان, تا حدودی گسترش یافته است. گفتنی است بسیاری از کسانی که به قرآن بسندگی متهم شده اند، کسانی هستند که به ضرورت نقد روایات موجود باور دارند و مخالفتی با سنت ندارند. فصل سوم را به بررسی مبانی و دلائل جریان اعتدالی باورمندان به شیوه تفسیری قرآن به قرآن یا جریان قرآن بسندگی در تفسیر اختصاص داده ایم. فصل چهارم به بررسی دلائل جریان افراطی قرآن بسندگی در دین اختصاص دارد. و مهمترین دلائل آنان برای مدعای خود، همچون جامع بودن قرآن و عدم نیاز به سنت, مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. در فصل پنجم که به نتایج و پیشنهادات اختصاص یافته، به برخی پیامدهای قرآن بسندگی اشاره شده است.